ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ (Ματθ. 2, 13-23)
†ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ
(Διασκευή ὁμιλίας στήν Παναγία τῶν Ξένων, στίς 28/12/1980)
1. Ὁ προφήτης Δαυΐδ
Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας τελεῖ τή μνήμη δύο μεγάλων ἀνδρῶν. Τοῦ ἁγίου προφήτου Δαυΐδ καί τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου.
Ὁ προφήτης Δαυΐδ ἔγινε βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ καί διεδέχθη τόν Σαούλ. Δέν ἐπεδίωξε ὁ ἴδιος τή Βασιλεία. Τόν ἐξέλεξε ὁ προφήτης Σαμουήλ καί τόν κατέστησε βασιλέα κατά φωτισμό, ἀποκάλυψη καί ἐντολή τοῦ Θεοῦ.
Εἶναι φυσικό πώς ὅταν ἔγινε βασιλιάς, τό περιβάλλον τοῦ προηγουμένου βασιλέως, τοῦ Σαούλ, ζημιώθηκε. Γιατί πῆγε στήν ἄκρη ὅπως θά λέγαμε σήμερα. Καί περίμεναν τήν εὐκαιρία νά ὑπονομεύσουν τόν νέο βασιλιά. Καί ἡ εὐκαιρία δόθηκε. Ὁ ἄμυαλος γυιός τοῦ Δαυΐδ, ὁ Ἀβεσσαλώμ, γεμάτος ἀπό φιλοδοξία καί πόθο νά ἀναδειχθεῖ, δέν εἶχε τήν ὑπομονή νά περιμένει νά πεθάνει ὁ πατέρας του γιά νά τόν διαδεχθεῖ. Παρότι ἦταν βέβαιο πώς θά γινόταν αὐτός βασιλιάς σάν πρωτότοκος πού ἦταν. Καί σκέφθηκε νά κάνει ἐπανάσταση καί νά πετάξει, ποιόν; Τόν πατέρα του! Γιά νά γίνει πιό γρήγορα βασιλιάς.
Πραγματικά ἔκανε ἐπανάσταση, πού φαινόταν πώς πέτυχε. Καί ὁ Δαυΐδ ξέροντας ὅτι ὁ Ἀβεσσαλώμ καί τό περιβάλλον του εἶχαν βάλλει στόχο νά τόν σκοτώσουν «πῆρε τά βουνά». Ἐκεῖ λοιπόν πού ἔτρεχε κυνηγημένος, ἕνας ἀπό τό περιβάλλον τοῦ Σαούλ, τοῦ προηγουμένου βασιλέως, πήγαινε ἀπό πίσω του, ἔπαιρνε χῶμα ἀπό τόν δρόμο, τό τίναζε στόν ἀέρα καί ἔλεγε: «Ἔτσι στάχτη νά γίνεις καί καπνός. Νά σέ πάρει ὁ ἀέρας». Καί καταριόταν συνεχῶς τόν προφήτη Δαυΐδ.
Ἀκούοντας τά λόγια αὐτά οἱ ἄνθρωποι πού ἦταν μαζί του, γιατί δέν εἶχε φύγει μοναχός, τοῦ εἶπαν:
-Ἐπίτρεψε μας νά πᾶμε νά τόν ἐξολοθρεύσουμε αὐτόν τόν ἄθλιο πού τολμάει νά σέ καταριέται.
Ὁ Δαυΐδ τούς ἀπάντησε:
-Ἀφεῖστε τον νά μέ βρίζει καί νά μέ καταριέται. Ἴσως, βλέποντας ὁ Θεός τήν ταπείνωσή μου καί τήν ὑπομονή μου, νά μέ λυπηθεῖ περισσότερο ἀπ' ὅτι θά μέ λυπόταν μέ διαφορετικές συνθῆκες.
Καταλαβαίνετε ἀδελφοί τί βάθος ταπεινώσεως καί ἀνεξικακίας εἶχε ὁ προφήτης Δαυΐδ; Δέν ἐπέτρεψε μέ κανένα τρόπο νά κακοποιήσουν τόν ἄνθρωπο πού στή δυσκολότερη στιγμή τῆς ζωῆς του, τόν καταριόταν μέ τόν πιό προκλητικό καί ἀχρεῖο τρόπο. Γιατί λέμε μέ τόν πιό προκλητικό καί ἀχρεῖο τρόπο; Γιατί κάθε ἄνθρωπος πού ἔχει ἕνα ἴχνος ἀγάπης μέσα του, ὅταν ὁ ἄλλος δυστυχεῖ, τόν συμπονάει, λυπᾶται. Ἐκείνη τή στιγμή θίγεται ἡ καρδιά του. Καί ἀκριβῶς ὅταν ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται σέ πόνο καί ἕνας ἄνθρωπος τόν καταδιώκει, τό παράπονό του ἐναντίον του γίνεται «βουνό». Ἀλλά ὁ ἅγιος προφήτης Δαυΐδ ἐπειδή προσπαθοῦσε νά καλλιεργεῖ τόν ἐσωτερικό του κόσμο μέ τίς ἀρετές καί ἰδιαίτερα μέ τήν πραότητα, τήν μακροθυμία, τήν ἀνεξικακία καί τήν ταπείνωση, οὔτε κἄν διανοήθηκε ὅτι εἶναι ἐπιτρεπτό νά κακοποιήσει αὐτόν τόν ἄνθρωπο.
Νά ἕνα ὡραῖο δίδαγμα ἀπό τή ζωή τοῦ προφήτη Δαυΐδ.
2. Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος
Ἄς ἔλθουμε τώρα στόν ἅγιο ἔνδοξο ἀπόστολο καί ἀδελφόθεο Ἰάκωβο. Τόν ὀνομάζουμε ἀδελφόθεο, ἐπειδή ἦταν γυιός τοῦ ἁγίου Ἰωσήφ τοῦ μνήστορος, ὁ ὁποῖος ἐθεωρεῖτο σύμφωνα μέ τό νόμο πατέρας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ δίκαιος Ἰωσήφ ἀπό τήν προηγουμένη γυναίκα του, εἶχε ἑπτά ἴσως καί περισσότερα παιδιά. Εἶναι βέβαιο πώς εἶχε τέσσερα ἀγόρια καί τρία κορίτσια. Αὐτά λοιπόν, σάν ἀδέλφια πού ἦταν ἀπό τόν ἴδιο πατέρα καί ἀπό τήν ἴδια μητέρα, κάποια ἡμέρα συμφώνησαν μεταξύ τους καί εἶπαν: «Ὁ πατέρας μας ἔχει κάποια περιουσία. Ἡ Μαρία, ἡ Παναγία, στό σπίτι μας δέν ἔφερε τίποτα. Ἀπό αὐτή λοιπόν τήν περιουσία τοῦ πατέρα μας καί τῆς μάνας μας, γιατί νά πάρει ἔστω καί ἕνα μικρό κομμάτι ὁ Ἰησοῦς, ὁ ἀδελφός μας;»
Καί συμφώνησαν μεταξύ τους, νά μοιράσουν τήν περιουσία τοῦ Ἰωσήφ καί νά ἀφήσουν τόν Χριστό ἔξω ἀπό τόν λογαριασμό.
Ἀλλά ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος, ὅταν ἔμαθε τά σχέδια τῶν ἀδελφῶν του, ἐπαναστάτησε ἐναντίον τους καί μέ τήν ἀρετή του, τή σύνεσή του, τήν ἐξουσία πού εἶχε σάν πρωτότοκος, τό κύρος του, τούς ἐπέπληξε καί ματαίωσε τήν ἀπόφαση τους. Αὐτό εἶναι ἕνας λόγος ἀκόμα πού ὀνομάζεται «δίκαιος». Τό ὄνομα «δίκαιος» τοῦ εἶχε κολλήσει ἐκείνη τήν ἐποχή σάν παρατσούκλι. Ὅλοι τόν ἤξεραν περισσότερο ὡς δίκαιο παρά ὡς Ἰάκωβο.
Βέβαια δέν ἦταν μόνο αὐτό πού ἔκανε ὁ ἅγιος Ἰάκωβος. Ἔκανε καί πάρα πολλά ἄλλα, τά ὁποῖα μᾶς διδάσκουν ἀλλά καί μᾶς ἐλέγχουν.
Ἀγαποῦσε πολύ τή νηστεία.
Δέν ἔφαγε ποτέ στή ζωή του ἔμψυχο. Μ’ ἄλλα λόγια οὔτε κρέας, οὔτε ψάρι. Τί ἔτρωγε; Λαχανικά.
Δέν ἤπιε ποτέ στή ζωή του οἰνοπνευματῶδες ποτό.
Ἀκόμη ἀγαποῦσε τήν προσευχή τόσο πολύ, ὥστε βρισκόταν συνεχῶς γονατιστός καί προσευχόμενος. Φυσικά ὅταν γονάτιζε, δέν ἔβαζε στό δάπεδο ἕνα μαλακό μαξιλαράκι μέ πούπουλα, γιά νά μή κακοπαθοῦν τά γόνατά του. Γονάτιζε κατευθεῖαν πάνω στό χῶμα καί στίς πέτρες. Γι' αὐτό τά γόνατά του εἶχαν γίνει ὅπως εἶναι τά γόνατα τῆς γκαμήλας.
Μετά ὁ ἅγιος ἀδελφόθεος Ἰάκωβος ἔγινε ὁ πρῶτος πατριάρχης τῆς Ἱερουσαλήμ. Οἱ Ἑβραῖοι τόν κατεδίωξαν καί χωρίς νά ξέρουν πόσο βαθειά πίστευε στό Χριστό, μιά ἡμέρα τόν ἀνέβασαν σέ ἕνα πτερύγιο τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος. Καί πιστεύοντας οἱ ἴδιοι, ὅτι ὁπωσδήποτε ὁ Χριστός εἶναι γυιός τοῦ Ἰωσήφ, τοῦ εἶπαν:
-Ἐπιτέλους ἐσύ πού εἶσαι δίκαιος καί ψέμα δέν βγῆκε ἀπό τό στόμα σου ποτέ, πές μας τήν ἀλήθεια. Τίνος γυιός εἶναι ὁ Χριστός;
Περίμεναν νά τούς πεῖ ὅτι «εἶναι γυιός τοῦ πατέρα μου». Ὁπότε καί αὐτοί θά ἔλεγαν στόν κόσμο πού εἶχε μαζευτεῖ ἀπό κάτω: «Νά τό ἀκούσατε; Γυιός τοῦ Ἰωσήφ εἶναι ὁ Χριστός. Τί ἔχει παραπάνω ἀπό μᾶς; Τί τόν πιστεύετε;»
Ὅμως ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος, πάνω ἀπό τό πτερύγιο τοῦ ναοῦ, ἀντί νά τούς ἀπαντήσει τούς ρώτησε:
-Τί μέ ρωτᾶτε γιά τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ; Αὐτός κάθεται ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.
Μόλις εἶπε αὐτά τά λόγια τόν γκρέμισαν κάτω προφανῶς γιά νά τόν σκοτώσουν. Ἔτσι ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος, γέρος ἄνθρωπος ἦταν, βρέθηκε πεσμένος ἀπό τήν στέγη τοῦ ναοῦ κάτω. Καί ἀσφαλῶς δέν θά εἶχε μείνει χωρίς πληγές καί τραύματα. Παρόλα αὐτά, ἀμέσως γονάτισε καί ἄρχισε νά παρακαλεῖ τόν Θεό γιά κείνους πού τόν γκρέμισαν, νά μήν τούς ὑπολογίσει τήν ἁμαρτία ἀλλά νά τούς συγχωρήσει. Τότε ἕνας Ἑβραῖος πού ἦλθε σέ συναίσθηση, τούς εἶπε:
-Βρέ ταλαίπωροι, ποιόν κυνηγᾶτε; Αὐτός προσεύχεται γιά σᾶς.
Ἀλλά ἕνας ἄλλος ἔδωσε μία μέ ἕνα κόπανο στόν ἅγιο Ἰάκωβο καί τόν τελείωσε. Καί ἔτσι ὁ ἀδελφός τοῦ Κυρίου παρέδωσε τό πνεῦμα του στόν Θεό καί ἁγίασε.
3. Ἡ ἀξία τῶν πνευματικῶν ἀρετῶν
Ἀπό τό παράδειγμα τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου, ἄς προσέξουμε ἰδιαιτέρως ἕνα σημεῖο. Εἴπαμε ὅτι νήστευε καί προσευχόταν πολύ. Δύσκολα βρίσκει κανείς ἄνθρωπο πού νά νήστευε καί νά προσευχόταν τόσο πολύ. Τί σημασία ἔχει αὐτό γιά μᾶς;
Ἡ νηστεία καί ἡ προσευχή εἶναι ἡ αὔξηση τῆς ψυχῆς.
Χωρίς νηστεία καί προσευχή ἡ ψυχή δέν αὐξάνει, δέν μεγαλώνει, δέν πλουτίζει, δέν ὀμορφαίνει μέ τίς πνευματικές ἀρετές. Ἡ νηστεία καί ἡ προσευχή εἶναι τό λίπασμα πού τρέφει ὅλες ἀνεξαιρέτως τίς ἀρετές.
Ἔχουμε ἕνα φυτό, ἄν δέν τοῦ ρίξεις νερό καί λίπασμα δέν μεγαλώνει.
Ἔχουμε ἕνα ζῶο. Ἄν δέν τό θρέψεις δέν μεγαλώνει.
Ἔχουμε τόν ἄνθρωπο, ἄν δέν τόν περιποιηθεῖς δέν μεγαλώνει.
Ἔχουμε τήν ψυχή. Ἄν δέν τήν θρέψεις κατάλληλα μέ τίς πνευματικές ἀρετές δέν μεγαλώνει.
Ἐρώτημα: Εἴδατε ποτέ ἄνθρωπο νά αὐξάνει στίς ἀρετές μέ τό φαΐ, μέ τήν διασκέδαση, μέ τήν φιλοχρηματία, μέ τήν ἀνάπαυση, μέ τό νά εἶναι ὑποδουλωμένος σέ κάποιο πάθος;
Αὐτά πράγματα ὄχι μόνο δέν αὐξάνουν τίς ἀρετές, ἀλλά καί τίς ἐξαφανίζουν. Στήν καλύτερη περίπτωση ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν νηστεύει καί ἁπλά δέν ἀφήνει τόν ἑαυτό του νά γίνει δοῦλος τῆς φιλοχρηματίας καί τῆς φιληδονίας, τότε τό μόνο πού πετυχαίνει εἶναι ὅτι δέν πηγαίνει πρός τά «κάτω». Αὐτό βέβαια δέν σημαίνει ὅτι ἔχει ἀγάπη.
Ἀγάπη εἶναι ἡ θυσία γιά τόν ἄλλο. Μία μητέρα γιατί ἔχει ἀγάπη; Καί γιατί γίνεται αἰσθητή ἡ ἀγάπη της στό παιδί της; Ἐπειδή γιά τό παιδί της κάνει θυσία. Παράδειγμα: Ἔχει κάτι, μιά καραμέλλα πεῖτε. Καί ἐπειδή βλέπει ὅτι τό παιδί της τήν θέλει τοῦ τή δίνει καί μένει νηστική. Ἅμα ἡ μάνα ἔχει κάτι καί τρώει καί δέν δίνει τοῦ παιδιοῦ της πού πεινάει, καταλαβαίνει τό παιδί ἀγάπη; Χωρίς θυσία εἶναι ποτέ δυνατόν νά γίνει αἰσθητή ἡ ἀγάπη;
Χωρίς θυσία γιά τήν δόξα καί γιά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, εἶναι ποτέ δυνατόν νά γίνει «αἰσθητή καί ἀντιληπτή» στό Θεό ἡ ἀγάπη μας πρός αὐτόν; Καί ἄν παραμερήσουμε τή θυσία τῆς νηστείας καί τῆς προσευχῆς γιά χάρη τοῦ Θεοῦ, ποιά ἄλλη θυσία θά κάνουμε γι' αὐτόν; Ἡ μεγαλύτερη καί ἡ καλύτερη θυσία γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτή.
Ὁ ἅγιος ἀπόστολος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος, μαζί μέ τίς δύο αὐτές ἀρετές καλλιέργησε ὅλες τίς πνευματικές ἀρετές σέ τέτοιο βαθμό, ὥστε οἱ ἅγιοι δώδεκα ἀπόστολοι τόν ἐξέλεξαν πρῶτο πατριάρχης τῆς Ἱερουσαλήμ καί τόν ἔκαναν ἀρχηγό τους. Αὐτό τό βλέπουμε στό ἱερό βιβλίο: «Πράξεις τῶν ἀποστόλων» καί ἰδίως στή Σύνοδο τῶν ἁγίων ἀποστόλων πού εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι ὁ ἅγιος καί δίκαιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος ἡγεμόνευε. Ξέρετε τί μεγάλη τιμή εἶναι νά ἡγεμονεύει στούς ἀποστόλους, χωρίς νά τόν ἔχει καταστήσει ὁ Χριστός ἕνα ἐκ τῶν δώδεκα; Καί νά τόν σέβεται ὁ ἅγιος καί πανεύφημος ἀπόστολος Πέτρος, πρός τόν ὁποῖο ὁ Χριστός εἶχε πεῖ, «Σύ εἶσαι ὁ Πέτρος καί ἐπί ταύτην τήν πέτραν, δηλαδή πάνω σου, θά οἰκοδομήσω τήν Ἐκκλησία;» Καί τόν εἶχε ὀνομάσει ὁ Χριστός πρῶτο καί ἀρχηγό;
Ἄς ἀγαπήσουμε καί ἐμεῖς τήν θυσία καί τίς πνευματικές ἀρετές γιά νά προκόψουμε στήν κατά Χριστόν ζωήν ὅπως οἱ ἅγιοι καί δίκαιοι Δαυΐδ ὁ προφήτης καί βασιλεύς καί ὁ ἅγιος καί δίκαιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος. Ἀμήν.